ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΚΑΠΟΙΟΙ ΙΘΥΝΟΝΤΕΣ ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ "ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΡΧΑΙΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ" & ΠΟΙΑ Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥΣ;

 

Η εικονιζόμενη είναι η θέα της ευρύτερης ζώνης των αρχαίων τειχών στα Αμπελάκια Σαλαμίνος, εάν εξαιρέσουμε ένα τμήμα αυτών που καθαρίστηκε το χειμώνα μετά από έντονες ενοχλήσεις μας προς τους αρμοδίους.
Στο άρθρο 10 του αρχαιολογικού νόμου 4858, ρητά αναφέρεται (παρ 1), ότι: "Απαγορεύεται κάθε ενέργεια σε ακίνητο μνημείο, η οποία είναι δυνατόν να επιφέρει με άμεσο ή έμμεσο τρόπο καταστροφή, βλάβη, ρύπανση ή αλλοίωση της μορφής του. 3. Η εγκατάσταση ή η λειτουργία βιομηχανικής, βιοτεχνικής ή εμπορικής επιχείρησης, η τοποθέτηση τηλεπικοινωνιακών ή άλλων εγκαταστάσεων, η επιχείρηση οποιουδήποτε τεχνικού ή άλλου έργου ή εργασίας, καθώς και η οικοδομική δραστηριότητα πλησίον μνημείου, επιτρέπεται μόνο μετά από έγκριση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, η οποία εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου. Η έγκριση χορηγείται εάν η απόσταση από ακίνητο μνημείο ή το άμεσο περιβάλλον του ή η σχέση με αυτά είναι τέτοια ώστε να μην κινδυνεύει να προκληθεί άμεση ή έμμεση βλάβη αυτών, λόγω του χαρακτήρα του έργου ή της επιχείρησης ή της εργασίας. Με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού και των κατά περίπτωση συναρμόδιων Υπουργών μπορεί να καθορίζονται κριτήρια, διαδικασίες ελέγχου και κάθε άλλη λεπτομέρεια για την εφαρμογή της παρούσας". 

Με αφορμή τα ανωτέρω, ερωτούμε: Τα όποια ακίνητα/κατασκευές έχουν ανεγερθεί στο συγκεκριμένο χώρο, φέρουν έγκριση/αδειοδότηση από το Υπουργείο Πολιτισμού, όπως ρητά αναφέρει ο νόμος; Εάν όχι, γιατί; Και υπό ποιές συνθήκες και όρους αυτά ανεγέρθηκαν στο συγκεκριμένο σημείο; Ο αρχαιολογικά υπεύθυνος για τον συγκεκριμένο χώρο, τι δηλώνει επ΄ αυτού; Πώς γίνεται να υπάρξουν κατασκευές επάνω σε κηρυγμένο αρχαιολογικό μνημείο; Ουδέποτε λάβαμε κάποια απάντηση επ΄αυτού, ή μήπως κι αυτό... "παρέλκει"; Ή μήπως επαναλαμβανόμαστε κατά τρόπο... καταχρηστικό και επίμονο; Επίμονο ναι, καταχρηστικό όμως όχι, αφού απάντηση επί της ουσίας δεν λαμβάνουμε... 

Τι μέτρα έλαβε το Υπουργείο Πολιτισμού γενικά και η ΕΑΠΝ ειδικά, για την καθαίρεση αυτών των κατασκευών, σύμφωνα με τις υπαγορεύσεις του αρχαιολογικού νόμου; Δεν γνωρίζουν ότι άνευ γραπτής αδείας του ΥΠ.ΠΟ, οιαδήποτε άλλη άδεια διασφαλισθεί έχει ποινή ακυρότητος; 

Σύμφωνα με απόσπασμα του Ελληνικού Κτηματολογίου, η περιοχή όπου ευρίσκονται τα αρχαία τείχη, ανήκει στο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟ. Σε ποιά υπηρεσία ανήκει και τι πράττει το ΥΠ.ΠΟ για την διαφύλαξη, ανάδειξη και προστασία των αρχαίων τειχών;

Τέλος το άρθρο 17α του ιδίου νόμου (παρ 1), αναφέρει ότι "Γύρω από μνημεία μπορεί να καθορίζεται Ζώνη Προστασίας Α΄, σύμφωνα με το άρθρο 13. 2. Ο καθορισμός χώρου, σε περιοχή εκτός σχεδίου πόλεως ή νομίμως υφισταμένων οικισμών, ως Ζώνης Α΄, συνεπάγεται την αναγκαστική απαλλοτρίωσή του, εάν αναιρείται η κατά προορισμό χρήση του. 3. Γύρω από μνημεία μπορεί να καθορίζεται επίσης Ζώνη Προστασίας Β΄, σύμφωνα με το άρθρο 13".

Μέχρι στιγμής, η αρμόδια ΕΑΠΝ έχει προβεί, κατόπιν πολλών οχλήσεών μας και επικοινωνιών, σε μερικό καθαρισμό του χώρου. Όμως έπονται πολλά που πρέπει και που οφείλειται να γίνουν... 

Σημερινή φωτογραφία (16/7/2024) από την περιοχή των αρχαίων τειχών, έναντι όρμου Αμπελακίων, τα οποία καθαρίζονται και προστατεύονται, σύμφωνα με σχετικό ισχυρισμό ιθύνοντος που καλό θα ήταν να τον αφήσουμε ασχολίαστο...
 

Το βέβαιο είναι ότι η πολιτιστική μας κληρονομιά, δεν ανήκει σε κάποιους τοπικούς παράγοντες ή κατοίκους, ανήκει σε όλο τον Ελληνισμό που δικαιούται να ενδιαφέρεται και να αγωνιά για την τύχη της και θα πρέπει να διαφυλαχθεί και να αναδειχθεί... Και την ευθύνη αυτή την επωμίζονται οι αρμόδιοι φορείς που οφείλουν να τοποθετηθούν εμπράκτως και άμεσα...

Η ευρύτερη περιοχή των αρχαίων τειχών, ύστερα από έντονες παρεμβάσεις μας, καθαρίστηκε τελικά, μέχρι στιγμής, τμηματικά από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων...

Για όλα αυτά τα... παράξενα και παράδοξα που συμβαίνουν στη Σαλαμίνα, θα μπορούσαμε να έχουμε την επίσημη θέση του Υπουργείου Πολιτισμού; Ή δεν υπάρχει απάντηση και τα πάντα καλύπτονται από εκκωφαντική σιγή;   

Επιπλέον το γεγονός ότι η αρμόδια εφορεία αρχαιοτήτων με δύο συναπτά έγγραφά της ισχυρίζεται ότι η περιοχή ανήκει, εν πολλοίς, σε ιδιώτες ενώ αυτή ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο, πώς να το εκλάβουμε; Άγνοια, μη ενημέρωση, μη τήρηση αρχείου ή... κάτι άλλο; 

Όποιος γνωρίζει τον χώρο, δει αυτή τη φωτ που προέρχεται από τις αρχές της δεκαετίας του 2010 και επισκεφθεί και σήμερα την περιοχή, θα διαπιστώσει την έκταση της μορφολογικής αλλοιώσεως που έχει υποστεί από επιχωματώσεις...

Πώς είναι δυνατόν να γίνονται κατασκευές εντός κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου επί αρχαίων μνημείων και ο αρμόδιος αρχαιολογικός υπεύθυνος της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων να μην το διαπιστώνει και να μην αντιδρά και να μην έχουν αυτές καθαιρεθεί; Αυτό το γεγονός δημιουργεί την αίσθηση της... προστασίας των μνημείων;

Τελικά στην Ελλάδα εφαρμόζονται οι νόμοι και σε ποιό βαθμό; Πώς είναι δυνατόν να υπάρχει τέτοια αντιμετώπιση για εξώφθαλμες καταστάσεις;

Να γνωρίζουν μόνο οι ιθύνοντες του ΥΠ.ΠΟ. ότι εικόνες και καταστάσεις οικοπεδοποιήσεως του χώρου των αρχαίων τειχών από ιδιώτες και παρανομούντες, όπως συνέβη σε άλλες περιπτώσεις παλαιότερα, δεν θα επιτρέψουμε να συμβούν...

Να υπενθυμίσουμε στους ιθύνοντες, ότι κατά το άρθρο 66 παρ.1 εδ. α` του Ν. 3028/2002 (Προστασία Αρχαιοτήτων - Πολιτιστικής Κληρονομιάς), "όποιος χωρίς την αναγκαία από το νόμο άδεια ή καθ` υπέρβαση αυτής διενεργεί σε μνημείο, σε αρχαιολογικό χώρο, ή σε ιστορικό τόπο, πράξη από αυτές που αναφέρονται στις διατάξεις των άρθρων 10 παρ. 2-4, 13, 14 και 15 τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών (3) ετών". Εάν δεν έχουν καταγγείλει υπηρεσιακά αυτές τις ενέργειες, μήπως κάποιοι έχουν διαπράξει Παράβαση Καθήκοντος;

Παράνομες επιχωματώσεις, διακόπτουν τα αρχαία τείχη... Αλήθεια, κανείς αρχαιολογικά υπεύθυνος του κηρυγμένου αυτού αρχαιολογικού χώρου, δεν διαπίστωσε εγκαίρως αυτές τις... "ομορφιές" για να τις σταματήσει;

Επιπλέον, κατά τη διάταξη του άρθρου 28 παρ. 1 περ. α. του ν. 1650/1986 "για την προστασία του περιβάλλοντος", "με φυλάκιση τριών μηνών έως δύο έτη και χρηματική ποινή τιμωρείται όποιος προκαλεί ρύπανση ή υποβαθμίζει το περιβάλλον με πράξη ή παράλειψη που αντιβαίνει στις διατάξεις του νόμου αυτού (ΑΠ 74/2016). Κατά το άρθρο 2 παρ. 1, 2, 4 και 9 του ίδιου ν. 1650/86 "για την προστασία του περιβάλλοντος", κατά την έννοια του νόμου αυτού νοούνται: (1) ως "περιβάλλον" το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων και στοιχείων που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και επηρεάζουν την οικολογική ισορροπία, την ποιότητα της ζωής, την υγεία των κατοίκων, την ιστορική και πολιτιστική παράδοση και τις αισθητικές αξίες, (2) ως "ρύπανση" νοείται η παρουσία στο περιβάλλον ρύπων, δηλαδή κάθε είδους ουσιών, θορύβου, ακτινοβολίας ή άλλων μορφών ενεργείας σε ποσότητα, συγκέντρωση ή διάρκεια που μπορούν να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, στους ζωντανούς οργανισμούς και στα οικοσυστήματα ή υλικές ζημίες και γενικά να καταστήσουν το περιβάλλον ακατάλληλο για τις επιθυμητές χρήσεις του, (4) ως "υποβάθμιση" η πρόκληση από ανθρώπινες δραστηριότητες ρύπανσης ή οποιασδήποτε άλλης μεταβολής στο περιβάλλον, η οποία είναι πιθανό να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην οικολογική ισορροπία, στην ποιότητα ζωής και στην υγεία των κατοίκων, στην ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά και στις αισθητικές αξίες και (9) ως "οικολογική ισορροπία" η σταθερή σχέση που διαμορφώνεται με την πάροδο του χρόνου ανάμεσα στους παράγοντες και τα στοιχεία ενός οικοσυστήματος. (ΑΠ 1159/2015,ΑΠ 429/2014,ΑΠ 1108/2914).

Βλέποντας κανείς τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες που παραθέτουμε και οι οποίες προέρχονται από παλαιότερη ανασκαφή του χώρου, πριν από 15 περίπου έτη, και επισκεφθεί σήμερα το ίδιο σημείο, θα διαπιστώσει την έκταση της μορφολογικής αλλοιώσεως της περιοχής, ένεκα "παρεμβάσεων"... Από τη διατριβή " Οικιστική Οργάνωση και Χωροταξία στη Σαλαμίνα από τον 6ο έως τον 1ο π.Χ. αιώνα"-Γ. Χαιρετάκη.

Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους σε απόφανσή του (υπ΄ αριθμ. 341/2005 (28-06-2005), επικαλείται το από  14-07-1999 προεδρικό διάταγμα-Κώδικας βασικής πολεοδομικής νομοθεσίας (ΦΕΚ 580/Δ/1999), στο οποίο ορίζεται, σύμφωνα με το άρθρο 386, η κατεδάφιση αυθαιρέτων κατασκευών επί αρχαίων μνημείων οι οποίες έχουν ανεγερθεί επί αρχαιολογικών χώρων. Ως αυθαίρετες κατασκευές εν προκειμένω προσδιορίζονται όσα οικοδομήματα δεν έχουν ανεγερθεί με έγκριση της αρμόδιας αρχαιολογικής υπηρεσίας.

Και αυτό διότι κατά το άρθρο 24 (παράγραφος 1 του Συντάγματος), η έννοια της προστασίας του πολιτιστικού περιβάλλοντος, δεν έχει μόνο προληπτικό αλλά και κατασταλτικό χαρακτήρα. Εν προκειμένω, δηλαδή, περιλαμβάνει και την ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΑΡΣΕΩΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΒΟΛΗΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ και της επιτεύξεως, στο μέτρο του εφικτού, της αποκαταστάσεως της προστατευόμενης μορφής του.

Κατά συνέπεια το τετελεσμένο γεγονός της προσβολής πολιτιστικού μνημείου ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ νόμιμο κριτήριο που καθιστά συγγνωστή, δηλαδή συγχωρητέα, νομική κατάσταση ερειδόμενη επί της αναγνωρίσεως τούτου (ΣτΕ 334/1999).Κατά την έννοια της διατάξεως του άρθρου 50 του προϊσχύσαντος κωδικοποιημένου νόμου [Ν] 5351/1932 «Περί αρχαιοτήτων», για την εκτέλεση κάθε έργου, υπό την ευρεία του όρου τούτου έννοια (ανέγερση οικοδομής κ.λ.π.) πλησίον αρχαίου απαιτείται, πέραν της οικοδομικής άδειας, και άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία εκδίδεται πάντοτε ενόψει του συγκεκριμένου υπό ανέγερση κτίσματος και αφού εκτιμηθεί η βλάβη, η οποία ενδέχεται να προκληθεί στο αρχαίο από την ανέγερση του κτίσματος. Η ανάκληση δε της τελευταίας αδείας επιφέρει καθ' εαυτή, δηλαδή ανεξαρτήτως εάν έχει ανακληθεί ή όχι και η οικοδομική άδεια, τη διακοπή των οικοδομικών εργασιών (ΣτΕ 3591/1994, 869/1993, 3984/1992 κ.α.), Εξ ου παρέπεται ότι η παραπάνω άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού είναι αυτοτελής και αυθύπαρκτος εν σχέσει με την οικοδομική άδεια και αποτελεί το νόμιμο έρεισμα αυτής (ΣτΕ 1323/1995, 3984/1992 κ.α.) και ότι η μη ύπαρξη ή η ανάκληση της άδειας αυτής (Υπουργείου Πολιτισμού) αποστερεί την οικοδομική άδεια του νομίμου ερείσματος της και ως εκ τούτου η τελευταία αυτή άδεια πρέπει αρμοδίως να ανακληθεί υποχρεωτικά. {Τα θέματα αυτά ρυθμίζονται σήμερα από το αντίστοιχο άρθρο 10 του νόμου 3028/2002 καθώς και του νόμου 4858/2021). Η συνταγματική προστασία των ακίνητων μνημείων και των αρχαιολογικών χώρων πραγματώνεται με προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα και σε βάρος της ιδιοκτησίας και της οικονομικής ελευθερίας, δηλαδή συνταγματικά προστατευόμενων αγαθών, για τα οποία επίσης πρέπει να διασφαλίζεται η αποτελεσματική άσκηση (άρθρο 25 παράγραφος 1 του Συντάγματος).

Επίσης, η αρχή της διακινήσεως των πολιτιστικών αγαθών πραγματοποιείται μέσω αρχών και κανόνων που σέβονται όχι μόνο την οικονομική ελευθερία των πολιτών, αλλά και -κυρίως- την ανάγκη προστασίας των μνημείων. Η Πολιτεία κατέχει κεντρική θέση στις διαδικασίες αυτές, ασκώντας εποπτικές αρμοδιότητες. Η ένταξη των μνημείων στο χώρο συνεπάγεται ότι στην έννοια του ακινήτου μνημείου περιλαμβάνεται και το άμεσο περιβάλλον του, αφού η έννοια της πολιτιστικής κληρονομιάς συνδέεται αναπόσπαστα με την έννοια του χώρου. Ακόμη, λαμβάνεται ιδιαίτερη πρόνοια για την επιτόπου διατήρηση των στοιχείων της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η διευκόλυνση της προσβάσεως των πολιτών στα στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς, (εν προκειμένω αυτή καταστρατηγείται) μέσω της οποίας επιτυγχάνεται η ευαισθητοποίηση, η εκπαίδευση και η ψυχαγωγία των πολιτών, είναι μέλημα του νομοθέτη και επίσης την ευθύνη υλοποιήσεώς της έχουν οι αρμόδιες αρχαιολογικές υπηρεσίες και αρχές. Η πρόσβαση των πολιτών στα στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς περιορίζεται μόνον από τους εντελώς αναγκαίους εκείνους όρους που επιβάλλονται για την φύλαξη και την συντήρησή τους.

Στη διάταξη του α’ εδαφίου της παρ. 1 του άρθρου 56 του νόμου 4858, προσδιορίζονται οι μορφές φθοράς ενός μνημείου. Σ΄ αυτή υπάγονται οι περιπτώσεις της καταστροφής, της προκλήσεως βλάβης και του ανέφικτου της χρήσεως του μνημείου, καθώς επίσης η ρύπανση, το δυσχερές της χρήσεως και η αλλοίωση της μορφής του. Η καταστροφή ή πρόκληση φθοράς ενός μνημείου συνίσταται σε επέμβαση στην ύλη του πράγματος με αποτέλεσμα την πλήρη και διαρκή αδυναμία του να χρησιμοποιηθεί για την εκπλήρωση του προορισμού του. Ως βλάβη νοείται η επέμβαση όχι απαραίτητα στην ύλη αλλά και στη λειτουργία του, μειώνοντας τη λειτουργική ικανότητά του (ανεξάρτητα από την οποιαδήποτε επέμβαση στην ύλη). Ανέφικτη γίνεται η χρήση του πράγματος όταν παρ’ όλο που ούτε βλάβη ούτε καταστροφή έχει συντελεστεί σε αυτό, ο ιδιοκτήτης δεν μπορεί να το χρησιμοποιήσει, ενώ δυσχερής στην περίπτωση που μειώνεται σημαντικά η χρηστική λειτουργία του.

Η ουσία της αλλοιώσεως του μνημείου εντοπίζεται στην προσθήκη ή εξάλειψη ορισμένων χαρακτηριστικών στοιχείων από αυτό. Τέλος, η ρύπανση συνίσταται στην υποβάθμιση της αισθητικής εικόνας και του περιβάλλοντος χώρου του μνημείου. Σε κάθε πάντως πράξη φθοράς ευνόητο είναι ότι το βλαπτικό αποτέλεσμα καταλαμβάνει πέραν της υλικής υποστάσεως και την πολιτιστική.

Η προσπάθεια κάποιων υπηρεσιακών παραγόντων του ΥΠ.ΠΟ. να ισχυριστούν ότι εμμένουμε σε ερωτήματα και απαιτήσεις που... υπερβαίνουν τα όρια και τις δικαιοδοσίες τους κατά τρόπο... καταχρηστικό (όταν αποφεύγουν επιμελώς να μας δώσουν απαντήσεις επί της ουσίας σε όσα δικαιούμαστε να ρωτάμε και εφ΄όσον δεν λαμβάνουμε απαντήσεις ΕΠΙΜΕΝΟΥΜΕ), και ότι παρέχοντας ενίοτε επιλεκτικά αποσπασματικά ή τυπικά κάποιες απαντήσεις κρίνουν ότι "παρέλκει" κάθε άλλη αναφορά στα ζητήματα αυτά, δεν βοηθούν στην επίλυση των ουσιαστικών προβλημάτων, απλά τα αντιπαρέρχονται...

Δεν βλέπουμε να υφίσταται καμία ζώνη προστασίας πέριξ των αρχαίων τειχών, τουναντίον....

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ