Ουκρανία: Ποιο είναι το περιβόητο νεοναζιστικό τάγμα Αζόφ και ποιες οι σχέσεις του με τις Αρχές

Το εξτρεμιστικό κίνημα «Αζόφ» με έδρα τη Μαριούπολη, φέρεται να εμπλέκεται ήδη στον θάνατο αμάχων σε χωριά της - Πότε ιδρύθηκε, ποια η ιδεολογία του και ποια η σχέση του με την κυβέρνηση

Την ώρα που οι εχθροπραξίες επί ουκρανικού εδάφους καλά κρατούν και η ρωσική εισβολή βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, οι πληροφορίες γύρω από τη δράση ενός νεοναζιστικού τάγματος αυτονομιστών φαίνεται πώς μπήκε στη μάχη με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Το εξτρεμιστικό κίνημα «Αζόφ» με έδρα τη Μαριούπολη, φέρεται να εμπλέκεται ήδη στον θάνατο των 10 αμάχων Ελλήνων ομογενών σε χωριά της Μαριούπολης (6 σκοτώθηκαν στον Σαρτανά και 4 στο Μπουγά) το περασμένο Σάββατο (26/2), γεγονός που αποτέλεσε την αιτία για τεράστιο διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας.

Είναι χαρακτηριστικό, ότι η ελληνική πλευρά κατήγγειλε τη Ρωσία ότι οι θάνατοι των ομογενών προήλθαν από πυρά του ρωσικού στρατού, ενώ η Ρωσία υποστηρίζει, ότι πρόκειται για θύματα βομβαρδισμού του νεοναζιστικού τάγματος που πολεμάει στο πλάι του ουκρανικού τακτικού στρατού εναντίον των πολιτοφυλακών των αυτοαποκαλούμενων Λαϊκών Δημοκρατιών Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ. Ανεξάρτητα από το εάν -ιστορικά- το τάγμα Αζόφ «χρεωθεί» το έγκλημα κατά των 10 Ελλήνων ομογενών, το εν λόγω τάγμα περικλείει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου ευρωπαϊκού νεοναζισμού.

Η ιστορία του και όλα όσα πρεσβεύει...

Στις 13 Απριλίου 2014, ο πρώην υπουργός Εσωτερικών Aρσέν Αβάκοφ, εξέδωσε διάταγμα που επέτρεπε τη δημιουργία νέων παραστρατιωτικών δυνάμεων από πολίτες μέχρι 12.000 άτομα. Το Τάγμα Αζόφ δημιουργήθηκε στις 5 Μαΐου 2014 στο Μπερντιάνσκ. Η αλλαγή της ηγεσίας για συμμετοχή σε δημοκρατικές διαδικασίες προκάλεσε το Τάγμα να αποβάλει μέρος της ανοιχτής του αντίθεσης, να εθνικοποιήσει και να σχηματίσει δύο οργανώσεις εταίρους: Τα National Corps Party και Azov Civil Corps.

Η συνεχιζόμενη στενή διαπλοκή του ναζισμού, της πολιτικής και του τάγματος αποδεικνύεται από τους βαθείς δεσμούς μεταξύ των διοικητών και του κόμματος. Για παράδειγμα, ο πρώην μακροχρόνιος διοικητής και νυν αρχηγός στο Εθνικό Σώμα, Μαξίμ Ζορίν, διευκόλυνε την εκπαίδευση εθελοντών και τη στρατολόγηση για το Τάγμα σε τοποθεσίες όπου ο Χίτλερ εξέδωσε ιστορικούς λόγους του στο παρελθόν. Επιπλέον, ο σημερινός διοικητής Ντένις Προκοπένκο βρίσκεται στη μονάδα από την πρώτη μέρα και διατηρεί την κομματική και ναζιστική κουλτούρα της.

Το 2018, το Εθνικό Σώμα δημιούργησε μια νέα θυγατρική της Αζόφ γνωστή ως National Druzhyna, μια συμμορία του δρόμου περίπου 600 μελών. Αυτή η ομάδα ήταν υπεύθυνη για πολλαπλές βίαιες επιθέσεις εναντίον Ρομά, Εβραίων και άλλων μειονοτικών ομάδων, καθώς και πολιτικών αντιπάλων, συμπεριλαμβανομένων ακαδημαϊκών. Τον Σεπτέμβριο του 2014, το τάγμα του Αζόφ, εγγράφηκε στην Εθνική Φρουρά της Ουκρανίας ως Ειδική αστυνομική δύναμη.

«Επίλεκτα» μέλη ακόμα και οι χούλιγκαν

Τα μέλη του τάγματος είναι από την ανατολική Ουκρανία και μιλούν ρωσικά, ενώ μερικοί νεοσύλλεκτοι προέρχονται από τις ανατολικές πόλεις των Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ. Ο πρώτος διοικητής του συντάγματος ήταν ο ακροδεξιός Αντρίι Μπιλέτσκι, ο οποίος ηγήθηκε της φασιστικής οργάνωσης «Πατριώτες της Ουκρανίας» και της Εθνικόσοσιαλιστικής Συνέλευσης. Μεγάλη «δεξαμενή» του αποτέλεσαν και οι οπαδικοί σύλλογοι, καθώς οι ultras των Ντιναμό Κιέβου και Σαχτάρ Ντονέτσκ, μαζί με άλλους νεοναζί από το οπαδικό κίνημα συγκρότησαν τα τάγματα θανάτου που έκαψαν ζωντανούς δεκάδες αντιφασίστες στο Σπίτι των Συνδικάτων στην Οδησσό, στις 2 Μαϊου 2014. Στη συνέχεια, το τάγμα μεγάλωσε και με ομοϊδεάτες του εθελοντές από άλλα κράτη, όπως Σουηδία, Ιταλία, Ρωσία, Γαλλία, Λευκορωσία, Καναδά και Σλοβενία. Το γεγονός αυτό το είχε παραδεχθεί και το ουκρανικό υπουργείο Εσωτερικών της Ουκρανίας.

Από πού προκύπτει η χρηματοδότησή του...

Σύμφωνα με έναν από τους πρώην ηγέτες του τάγματος, τον Γιαροσλάβ Γκοντσάρ, η ίδρυσή του αποφασίστηκε στις 4 Μαΐου του 2014, κατά τη διάρκεια συνεδρίασης στην οποία συμμετείχαν στελέχη της τοπικής διοίκησης της Μαριούπολης, ακροδεξιών - νεοναζιστικών οργανώσεων, βουλευτών και ενός ολιγάρχη, του Ίγκορ Κολομόισκι. Στη συνάντηση αποφασίστηκε να ενωθούν σε μία οργάνωση οι μικρές φασιστικές ομάδες, αλλά και οι ultras του Κιέβου, για να σχηματίσουν το τάγμα. Από τον Αύγουστο του 2014, το τάγμα άρχισε να εξοπλίζεται και να χρηματοδοτείται από τις Αρχές, ενώ άλλες πηγές χρηματοδότησης και εξοπλισμού ήταν οι ιδιωτικές δωρεές, διάφορες «φιλανθρωπικές» εκδηλώσεις, καθώς και δωρεές επιχειρηματιών.

Τα εγκλήματα πολέμου με τα οποία κατηγορείται

Εκθέσεις που δημοσιεύθηκαν από το Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα έχουν συνδέσει το τάγμα Αζόφ με εγκλήματα πολέμου όπως μαζικές λεηλασίες, παράνομες κρατήσεις και βασανιστήρια. Τον Μάρτιο του 2016 έγινε γνωστό, πως η οργάνωση συμμετείχε στη διεξαγωγή εχθροπραξιών από τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις μέσα και γύρω από το Shyrokyne (31 χλμ ανατολικά της Μαριούπολης), από το καλοκαίρι του 2014 μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με τους «Times», έχει το δικό του πολιτικό κόμμα, δύο εκδοτικούς οίκους, καλοκαιρινές κατασκηνώσεις για παιδιά και μια δύναμη γνωστή ως Εθνική Πολιτοφυλακή, η οποία περιπολεί στους δρόμους των ουκρανικών πόλεων μαζί με την αστυνομία. Ενώ χρησιμοποιεί τα Social Media για να προχωρήσει σε στρατολόγηση μελών.

Οι διεθνείς αντιδράσεις

Τα πράγματα ήταν τόσο ξεκάθαρα και τα εγκλήματα πολέμου έναντι του άμαχου πληθυσμού στο Ντονμπάς που είχαν ήδη κάνει τον γύρο του κόσμου, τόσο άγρια, που ακόμη και οι ΗΠΑ - οι οποίες στήριξαν ανοιχτά το Μαϊντάν - θορυβήθηκαν. Το «Αζόφ» έγινε αντικείμενο συζήτησης το 2015 στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, με αποτέλεσμα τότε να παγώσει, προσωρινά όπως αποδείχθηκε, η αποστολή όπλων και η στρατιωτική εκπαίδευσή του από Αμερικανούς εκπαιδευτές.

Οι αγριότητες του τάγματος - λεηλασίες, καταστροφές, βιασμοί, βασανιστήρια, στοχευμένες δολοφονίες και εκτελέσεις με συνοπτικές ή καθόλου διαδικασίες κλπ - άρχισαν από νωρίς να καταγράφονται από ειδικές αποστολές του ΟΗΕ, αλλά και από τη Διεθνή Αμνηστία. Ανάλογες εικόνες μετέφεραν και τα ρεπορτάζ των δυτικών ΜΜΕ και μάλιστα χωρίς δυσκολία, αφού τα μέλη του «Αζόφ» δεν ένιωθαν καθόλου φόβο να παραδεχθούν ότι είναι ναζί. Παράλληλα, τον Ιούνιο του 2021, ομάδα Γάλλων γερουσιαστών ζήτησε από τον Γάλλο υπουργό Εξωτερικών να αντιδράσει στις δραστηριότητες νεοναζιστικών οργανώσεων στην Ουκρανία και κυρίως του «Αζόφ».

Ποιος ίδρυσε το Τάγμα Αζόφ

Επικεφαλής της μονάδας ήταν ο Αντρέι Μπιλιέτσκι ο οποίος υπηρέτησε ως αρχηγός τόσο του Patriot of Ukraine (που ιδρύθηκε το 2005) όσο και του SNA (που ιδρύθηκε το 2008).

Το 2010, ο Μπιλιέτσκι δήλωσε ότι ο εθνικός σκοπός της Ουκρανίας ήταν "να οδηγήσει τις λευκές φυλές του κόσμου σε μια τελική σταυροφορία… εναντίον των Untermenschen [κατώτερων φυλών]".

Όταν εξελέγη στο κοινοβούλιο το 2014, ο Μπιλιέτσκι, αποχώρησε από το Αζόφ καθώς ως αιρετός δεν μπορουσε να είναι και στον στρατό. Παρέμεινε βουλευτής μέχρι το 2019. Ο 43χρονος από το Χάρκοβο, τον Οκτώβριο του 2016 ίδρυσε το ακροδεξιό κόμμα National Corps του οποίου ο βασικός πυρήνας είναι βετεράνοι του Αζόφ.

Στις βουλευτικές εκλογές του 2019 το κόμμα του Μπιλιέτσκι έλαβε 315.530 ψήφους και ποσοστό 2,15% και καμία έδρα. Στις προεδρικές εκλγογές, ο Μπιλιέτσκι δεν έλαβε μέρος καθώς η υποψηφιότητά του θεωρήθηκε άκυρη.

Ποιος τους χρηματοδότησε αρχικά

Η μονάδα το 2014 λάμβανε χρηματοδότηση από το υπουργείο Εσωτερικών της Ουκρανίας, καθώς η κυβέρνηση είχε αναγνωρίσει ότι ο δικός της στρατός ήταν πολύ αδύναμος για να αντιμετωπίσει τους φιλορώσους αυτονομιστές και βασιζόταν σε παραστρατιωτικές εθελοντικές δυνάμεις.

Χρηματοδότηση φέρεται να ελάμβανε επίσης και από ολιγάρχες – ο πιο γνωστός ήταν ο Ιγκόρ Κολομόισκι, μεγιστάνας με δραστηριότητες σε επιχειρήσεις ενέργειας, και τότε κυβερνήτης της περιφέρειας Ντνιπροπετρόφσκ.

Εκτός από το Τάγμα Αζόφ, ο Κολομόισκι χρηματοδοτούσε και άλλα τάγματα εθελοντών όπως οι μονάδες Dnipro 1 και Dnipro 2, Aidar και Donbas.

Η ομάδα έλαβε επίσης χρηματοδότηση και βοήθεια από έναν άλλο ολιγάρχη, τον Σερχίι Ταρούτα, δισεκατομμυριούχο κυβερνήτη της περιοχής του Ντόνετσκ και μέλος του κόμματος Πανουκρανική Ένωση "Πατρίδα" με επικεφαλής την Γιούλια Τιμοσένκο.

Νεοναζιστική ιδεολογία

Το 2015, ο Andriy Diachenko, εκπρόσωπος του Ταγματος εκείνη την εποχή, παραδέχτηκε ότι το 10 με 20% των νεοσύλλεκτων του Αζόφ ήταν Ναζί.

Η μονάδα επισήμως αρνείται ότι ασπάζεται τη ναζιστική ιδεολογία, αλλά ναζιστικά σύμβολα όπως η σβάστικα, εμφανίζονται στις στολές των μελών της.

Για παράδειγμα, η στολή φέρει νεοναζιστικό σύμβολο που μοιάζει με μαύρη σβάστικα σε κίτρινο φόντο. Η ομάδα ισχυρίζεται ότι είναι απλώς ένα κράμα των γραμμάτων "Ν" και "Ι" που αντιπροσωπεύουν την "εθνική ιδέα".

Τον Ιανουάριο του 2018, το Τάγμα δημιούργησε μονάδα πολιτοφυλακής, την National Druzhyna για να "αποκαταστήσει" την τάξη στην πρωτεύουσα, Κίεβο.

Το Τάγμα Αζόφ έχει έδρα τη Μαριούπολη. Εκθέσεις του Γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα συνέδεσαν την οργάνωση με εγκλήματα πολέμου, όπως βασανιστήρια, μαζικές λεηλασίες και παράνομες κρατήσεις.

Έκθεση του ΟΗΕ περιγράφει μεταξύ άλλων περιστατικά κατά τη διάρκεια της περιόδου από τον Νοέμβριο του 2015 έως τον Φεβρουάριο του 2016, όπου η Ομάδα προχωρούσε σε λεηλασίες και εκτόπιζε δια των όπλων, κατοίκους του φιλορωσικού Ντονμπάς.

Πολλά βίντεο, η γνησιότητα των οποίων είναι δύσκολο να εξακριβωθεί, δείχνουν επιθέσεις του τάγματος Αζόφ εναντίον αμάχων.

Μέλη της οργάνωσης καυχώνται άλλωστε συχνά στο Twitter για τις δολοφονίες αμάχων ή αυτονομιστών, αναφέροντας μάλιστα και τον αριθμό των θυμάτων της κάθε επίθεσής τους.