Τι αλλάζει ο «Καλλικράτης» του κράτους

Της ΕΛΕΝΗΣ ΔΕΛΒΙΝΙΩΤΗ

Μετατάξεις και αποσπάσεις, νέο ενιαίο μισθολόγιο, αμοιβές ανάλογα με την παραγωγικότητα και μεταστέγαση όλων των υπουργείων σε ενιαίο χώρο θα σημάνει για το Δημόσιο ο Καλλικράτης του κράτους, που είναι προ των πυλών. Με αφετηρία και πρόπλασμα τα μεγέθη της απογραφής, το υπουργείο Εσωτερικών σχεδιάζει αλλαγές που θα επανακαθορίζουν το μέγεθος, τη δομή και τη λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών εξ υπαρχής.

Στόχος, να αντιμετωπιστούν οι παθογένειες της δημόσιας διοίκησης με βαθιές τομές στην κεντρική διοίκηση, που θα χτυπήσουν στην καρδιά τον υδροκεφαλισμό και τη γραφειοκρατία του παράλυτου και αναποτελεσματικού κράτους.
Ηδη τα πρώτα στοιχεία της απογραφής, που αποτυπώνουν μια προβληματική κατάσταση στις περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες, έχουν τεθεί στο μικροσκόπιο μελετών και αξιολογήσεων ώστε να πραγματοποιηθούν μεγάλες δραστικές διαρθρωτικές παρεμβάσεις τόσο στην οργάνωση όσο και στη λειτουργία των υπηρεσιών.
Ο ίδιος ο υπουργός Εσωτερικών Γιάννης Ραγκούσης έχει κατά το παρελθόν δηλώσει: «Διαπιστώσαμε πως σε σύνολο 188 Διευθύνσεων υπάρχουν αρκετές με μηδέν τμήματα, δεκάδες τμήματα με μόνον ένα υπάλληλο, δεκάδες τμήματα με προϊστάμενο αλλά χωρίς υπαλλήλους, ακόμα και δεκάδες τμήματα χωρίς προϊστάμενο και χωρίς κανένα υπάλληλο».
Η διαπίστωση αυτή από μόνη της θέτει επί τάπητος το ζήτημα της εκ βάθρων αναδιάρθρωσης όλων των δημόσιων υπηρεσιών και την κατάρτιση εκ νέου των οργανισμών των υπουργείων με βάση την αποτύπωση - καταγραφή που έχει γίνει με την απογραφή. Τα βήματα που σχεδιάζει το υπουργείο Εσωτερικών για την υλοποίηση της νέας αρχιτεκτονικής στο κράτος είναι τα εξής:
- Με βάση τα συμπεράσματα των μελετών από τα στοιχεία της απογραφής, θα σχεδιαστεί ο νέος χάρτης των υπηρεσιών του κράτους με μεγάλες τομές και παρεμβάσεις στην κεντρική διοίκηση, ώστε να γίνει πραγματικότητα το επιτελικό κράτος τόσο σε οργανωτικό όσο και σε λειτουργικό και επιχειρησιακό τομέα.
Θα καθοριστούν από την αρχή οι αρμοδιότητες και θα αποσαφηνιστεί ο ρόλος των υπουργείων και των υπηρεσιών τους, που θα οργανωθούν πλέον σε οριζόντια και όχι σε κάθετη δομή, με στόχο να μην υπάρχουν επικαλύψεις τόσο μέσα στην ίδια υπηρεσία ή οργανισμό όσο και σε ολόκληρη τη δομή του κράτους. Τη στιγμή αυτή υπάρχει μεγάλος αριθμός αυτοτελών υπηρεσιών, τα υπουργεία είναι οργανωμένα με αυστηρά καθετοποιημένες δομές και η πυραμίδα της ιεραρχίας βρίσκεται αρκετές φορές ανεστραμμένη, με μεγάλο αριθμό γενικών διευθύνσεων και τμημάτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνον την πολυδιάσπαση, και γι' αυτό σύγχυση αρμοδιοτήτων και καθηκόντων, αλλά και υπερβολικά μεγάλο αριθμό διευθυντών και τμηματαρχών με ολιγάριθμες οργανικές μονάδες βάσης, κι αυτό με τη σειρά του φέρνει κατακερματισμό των δυνάμεων και κακή οργάνωση των υπηρεσιών.
**Εξορθολογισμός στο προσωπικό των υπηρεσιών με αναδιανομή υπαλλήλων. Υπό την προοπτική του ανασχεδιασμού των υπηρεσιών θα πραγματοποιηθούν αθρόες μετατάξεις, μετακινήσεις και αποσπάσεις υπαλλήλων, ώστε να στηριχθεί η νέα δομή του κράτους. Υπάρχει σκέψη να δραστηριοποιηθεί και πάλι ο θεσμός των διυπουργικών κύκλων, όπου ανάλογα με τις ανάγκες των υπηρεσιών που διαμορφώνονται, υπάλληλοι με την ίδια ειδικότητα μετακυλίονται από τη μια υπηρεσία στην άλλη.
* Κατάρτιση προσοντολογίου και καθηκοντολογίου των δημοσίων υπαλλήλων. Ολες οι θέσεις εργασίας θα περιγραφούν επακριβώς σε επίπεδο αναζητούμενων προσόντων και ταυτόχρονα με την κάλυψή τους θα περιγράφονται και τα νέα καθήκοντα των υπαλλήλων με αξιολόγηση και καταμερισμό εργασίας. Θα καθιερωθεί ένα σύστημα αξιολόγησης και επιβράβευσης των άξιων και ικανών υπαλλήλων. Το 2011 θα καθιερωθεί ενιαίο μισθολόγιο και η πληρωμή για όσους δουλεύουν στο Δημόσιο θα γίνεται από την Ενιαία Αρχή Πληρωμών. Στο Μνημόνιο για το ενιαίο μισθολόγιο αναφέρεται ότι η κυβέρνηση θα δημιουργήσει ένα απλοποιημένο σύστημα αμοιβών, που θα αφορά όλους τους δημόσιους υπαλλήλους και θα αποτελεί μέρος της ευρύτερης μεταρρύθμισης διαχείρισης ανθρώπινων πόρων, κι αυτό θα οδηγήσει σε ένα σύστημα που η αμοιβή θα αντανακλά την παραγωγικότητα και τα καθήκοντα, δηλαδή πρόσθετες αμοιβές δεν θα δίδονται πλέον συλλήβδην αλλά ύστερα από αξιολόγηση της παραγωγικότητας των υπαλλήλων. Υπάρχει η πρόθεση να εγκαινιαστεί η διοίκηση με στόχους, δηλαδή να χαράζεται πολιτική και να οριοθετούνται δράσεις βάσει στόχων και να θεσπιστούν δείκτες αποδοτικότητας ξεχωριστά για κάθε υπηρεσία.
* Δημιουργία πάρκου δημόσιων υπηρεσιών με τη μεταστέγαση όλων των υπουργείων σε έναν ενιαίο χώρο και μετακίνηση όλων των υπαλλήλων (περίπου 500.000 εργαζόμενοι) σε ένα Κέντρο Δημοσίου. Αυτό θα έχει ως συνέπεια να κλείσουν περίπου 140 κτίρια στα οποία στεγάζονται κατά βάση σήμερα οι υπηρεσίες του κράτους κι επειδή αρκετά από αυτά δεν αποτελούν ιδιοκτησία του Δημοσίου αλλά είναι νοικιασμένα, εκφράζονται οι προσδοκίες να υπάρξει από τη μετεγκετάσταση αυτή εξοικονόμηση πόρων. Ταυτόχρονα θα αξιοποιηθεί η κρατική περιουσία σε κτίρια κι εξοπλισμό, ώστε να υπάρξει και από εκεί οικονομικό όφελος. *

«Η νέα αρχιτεκτονική στο Δημόσιο έπρεπε ήδη να έχει γίνει»

Ωριμοι από καιρό για τις μεγάλες αλλαγές στο κράτος εμφανίζονται να είναι οι δημόσιοι υπάλληλοι. «Η νέα αρχιτεκτονική για τη δημόσια διοίκηση θα έπρεπε να είχε γίνει χθες», λέει στην «Ε» ο πρόεδρος της ΑΔΕΔΥ Σπύρος Παπασπύρος, ο οποίος υπογραμμίζει ότι οι εργαζόμενοι στο Δημόσιο και εμπειρία έχουν και προτάσεις και διάθεση να βοηθήσουν στον νέο σχεδιασμό.

Ο πρόεδρος της ΑΔΕΔΥ Σπ. Παπασπύρος Ακούγεται ότι όλες οι υπηρεσίες του Δημοσίου θα μεταστεγαστούν σε έναν ενιαίο χώρο. Αυτή η ιδέα του «πάρκου του Δημοσίου» πώς σας φαίνεται εσάς;
«Αυτό εμείς το είχαμε ζητήσει από το 2002. Τότε μας είχαν πει πως προέχει η υλοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα. Στη συνέχεια είχαμε ζητήσει τη μεταστέγαση υπηρεσιών με την ταυτόχρονη αξιοποίηση των ολυμπιακών ακινήτων· πάλι δεν έγινε τίποτα. Ας γίνει τώρα, εμείς δεν είμαστε αντίθετοι...»
Για τον επερχόμενο Καλλικράτη στο κράτος, τι λέτε;
«Ακούστε, ότι πρέπει να υπάρξει μια νέα μορφή οργάνωσης στη δημόσια διοίκηση, που να καθορίσει για πρώτη φορα στόχους και ανάγκες και να διαβαθμίσει τα βήματα μέσα από τα οποία θα απαντήσει σε αυτές τις ανάγκες, αυτό δεν το συζητούμε... Χρειάζεται ένα νέο μοντέλο οριζόντιας και όχι κάθετης δράσης που να είναι συντονισμένο, επαρκές, αποτελεσματικό. Η νέα αρχιτεκτονική στη δημόσια διοίκηση θα έπρεπε να είχε γίνει χθες. Με βάση όμως αυτό το πλάνο, ανοίγουν πολλά θέματα: πρέπει να καταστρωθεί ένα σχέδιο με βάση ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα».
Από πού θα έπρεπε να αρχίσει και πώς θα έπρεπε να προχωρήσει, κατά τη γνώμη σας, αυτός ο σχεδιασμός;
«Σε πρώτο επίπεδο το μοντέλο οργάνωσης πρέπει να είναι συνολικό, με σοβαρό υλοποιήσιμο πρόγραμμα, που να αναφέρει αναλυτικά και συγκεκριμένα, βήμα βήμα, τι ακριβώς περιλαμβάνει. Τα διαδοχικά βήματα πιστεύω πρέπει να καταστρωθούν σε βάθος 7ετίας και να χαρακτηρίζονται από τη συμμετοχή των εργαζομένων που, ακριβώς επειδή έχουν γνώση των προβλημάτων και της καθημερινότητας, έχουν συνήθως προτάσεις προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά ταυτόχρονα να συνυπάρχει και μια ευρύτερη κοινωνική συναίνεση. Σε δεύτερο επίπεδο πρέπει να γίνει περίγραμμα της θέσης εργασίας, με προσοντολόγιο-καθηκοντολόγιο. Ετσι θα υπάρχουν για κάθε θέση στο Δημόσιο οι αντίστοιχες τρόπον τινά προδιαγραφές. Με βάση αυτές και μόνον αυτές τις προδιαγραφές οι θέσεις πρέπει να καταληφθούν από αντάξιους υπαλλήλους. Εάν αυτοί υπηρετούν ήδη στο Δημόσιο, έχει καλώς. Στο πλαίσιο αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί ένα ανθρώπινο δυναμικό που υπάρχει στις δημόσιες υπηρεσίες και είναι αξιόλογο. Αυτοί οι υπάλληλοι ίσως πρέπει να εκπαιδευτούν περαιτέρω αν οι θέσεις απαιτούν εξειδίκευση. Μπορούν επίσης να αναζητηθούν και υπάλληλοι εκτός, και να γίνουν προσλήψεις. Σημασία έχει οι θέσεις να καταληφθούν αξιοκρατικά· εδώ δεν πρέπει να χωρέσει καμιά έκπτωση, γιατί το πελατειακό κράτος αποτελεί από καταβολής ελληνικού κράτους μια πληγή που δεν λέει να κλείσει...»
Αλλες πληγές υπάρχουν;
«Υπάρχει επίσης η πληγή: "ράβε-ξήλωνε". Δηλαδή, έρχεται μια κυβέρνηση χαράζει μια πολιτική, στην συνέχεια έρχεται μια άλλη χαράζει μια διαφορετική πολιτική πριν καν αποδώσει καρπούς η προηγούμενη. Υπάρχει δηλαδή στο κράτος ασυνέχεια που δεν επιτρέπεται· στον τομέα της δημόσιας διοίκησης πρέπει να κυριαρχεί η συνέχεια και η συνέπεια, ανεξάρτητα από τις κυβερνήσεις ή τις ηγεσίες. Επίσης εφαρμόζεται συχνά η πολιτική τού "γιούργια", δηλαδή οι "επιτετραμμένοι" μπαίνουν στη διοίκηση με την αλαζονεία τού αναμορφωτή και καταλήγουν να αφήνουν χαλάσματα.
Μια άλλη πληγή είναι η νομοθεσία, με χιλιάδες εγκυκλίους, νόμους, διατάγματα. Αυτό δεν προσδίδει ποιότητα στη διοίκηση· συχνά οι υπάλληλοι δεν προλαβαίνουν να αφομοιώνουν τις διατάξεις που πρέπει να εφαρμόζουν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Από την μεταπολίτευση, δηλαδή το 1974, έχουμε 40 νόμους για την πάταξη της γραφειοκρατίας. Δηλαδή νομοθετούμε συχνότερα από μια φορά τον χρόνο για την αναμόρφωση της δημόσιας διοίκησης. Εχετε δει εσείς να γίνεται τίποτε;»
Είπατε ότι χρειάζεται να υπάρχει η συμβολή των εργαζομένων στις μεταρρυθμίσεις που θα γίνουν στο κράτος. Σας έχουν φωνάξει από το υπουργείο να πείτε τη γνώμη σας, να καταθέσετε τις προτάσεις σας;
«Δεν μας έχει τεθεί προς το παρόν τέτοιο θέμα. Εμείς από την πλευρά μας είμαστε έτοιμοι και με τις προτάσεις μας και με την όποια εμπειρία μας».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ